DALAM buku Kritikan Filem Mansor Bin Puteh, beliau bukan setakat menulis artikel dan kritikan filem sahaja. Bab 24 dalam buku itu, beliau menulis tentang persembahan teater yang diadaptasi daripada filem Esok Untuk Siapa? arahan Jins Shamsudin.
Filem terbitan 1982 oleh ISE Film Productions ini melakukan keseluruhan penggambaran di Kelantan. Dibintangi antaranya Jins Shamsudin, Noor Kumalasari dan Latif Ibrahim (arwah).
Jika tidak silap aku, pertama kali M Rajoli (arwah) muncul di layar besar lebar melalui filem ini. Filem Melayu pertama memuatkan babak bacaan talkin dalam bentuk teks sepenuh dan selengkapnya.
Di bab 12, bertajuk Esok Untuk Siapa: Bukan untuk filem jenis melodrama tulen. Menurut Mansor, terlalu banyak isu ingin diceritakan dan diangkat Jins lewat filem ke-4 arahannya dengan menggunakan perkataan ‘esok’ sebagai tajuk. Bermula filem Menanti Hari Esok (1977),
Tiada Esok Bagimu (1979) dan Esok Masih Ada (1980).
Inilah kritikan Mansor tentang filem Esok Untuk Siapa? - paling ketara pengolahan cerita yang meleret-leret dengan babak menggambarkan sesuatu insiden sangat terperinci sehingga filem ini kelihatan seperti filem dokumentari.
Aku menonton filem ini ketika ditayangkan di pawagam dan bukan diprebiu pada hujung 1982. Aku dapati kritikan Mansor dalam artikelnya berasas. Memang merimaskan dan membosankan bila aku terpaksa menyeksa diriku menonton dan disumbat dengan babak pembukaan paling panjang memaparkan bacaan talkin yang lengkap di upacara pengebumian. Selain itu babak kemalangan, di bilik pembedahan dan proses pembikinan kain batik yang dipanjangkan menghilangkan mood menonton. Bosan tahap maksimum aku rasakan terutama babak kemalangan, pembedahan dibina dengan muzik latar mendatar dan gagal membina mood cemas, takut, suspens dan suasana ketidaktentuan nasib bakal menimpa Jiman dan Jamilah atau Milah.
Betullah bila Mansor menyatakan pengarah filem Esok Untuk Siapa? gagal mengawal suasana babak dan masa filem yang perlu diwujudkan. Penonton juga dilonggokkan dan ‘diseksa’ dengan subplot yang jika ditiadakan pasti tidak mencacatkan filem.
Mansor mencatatkan – Satu perkara yang tidak dapat kita nafikan ialah pengarah filem Esok Untuk Siapa? ini tidak dapat mengawal suasana atau scene tetapi sebaliknya membenarkan suasana atau scene itu mengawalnya.
Filem ini mengisahkan kepercayaan nasib malang yang menimpa seseorang lantaran lafaz sumpah yang dilakukan. Watak Jiman (Jins Shamsudin) bersumpah tidak akan kahwin selepas kematian isterinya. Tetapi dia melanggar sumpah dan dikahwinkan dengan Jamilah atau Milah (Noorkumalasari). Jiman ditimpa kemalangan pada malam perkahwinan sehingga dia hilang ingatan – gila.
Milah, seorang wanita kampung malang yang terikat dengan adat dan dikongkong dengan kuasa mutlak seorang lelaki bernama suami.
Seorang kaya pengusaha kilang batik berpangkat datuk diperankan S Roomai Noor (arwah) mahu menjodohkan Milah dengan anaknya, Ihsan (Latif Ibrahim) yang juga adik angkat Jiman. Tetapi Ihsan yang duduk di Kuala Lumpur secara senyap berkahwin dengan gadis bandar lincah, Intan (Fauziah Ahmad Daud).
Milah berdepan dilema bila Ihsan meminta supaya Milah berkahwin dengannya setelah Ihsan menceraikan isteri lincah berasal dari bandar.
Bagi menyelesaikan konflik yang ditimbulkan ini, pengarah mengambil jalan mudah dan klise untuk filem bergenre melodrama tulen. Jalan keluarnya mematikan watak berdepan dengan konflik ini.
Masalah gila Jiman diselesaikan dengan tindakan ibunya diperankan oleh Norizan (arwah) membunuh anaknya sendiri. Bagi menyelesaikan konflik dan masalah Ihsan dan Intan, jalan keluar mudahnya dengan mematikan kedua watak ini. Mereka terbunuh akibat tenggelam dalam kolam mandi dalam bilik air di rumah sendiri akibat mabuk minuman keras.
Apa kaitannya bab 24 dengan bab 12 dalam buku himpunan artikel kritikan filem Mansor ini?
Kedua bab ini menarik perhatian aku kerana kedua-dua artikel mengupas filem sama Esok Untuk Siapa?. Pertama, kritikan tuntas tentang filemnya arahan Jins Shamsudin. Kedua, kritikan dan ulasan tentang adaptasi filem ini ke persembahan teater oleh Dinsman.
Pementasan adaptasi skrip filem ini ke pentas teater masih mengekalkan pelakon utama yang sama dengan teraju pengarahan diambil alih oleh Dinsman.
Aku tidak ingat tarikh tepatnya persembahan pentas atau versi teater filem Esok Untuk Siapa? diadakan di Auditorium Bandaraya, Kuala Lumpur pada 1983.
Peluang baca semula artikel dan kritikan filem dan teater Esok Untuk Siapa? selepas hampir 30 tahun berlalu buka ruang untuk lebih aku memahami sumbangan dan kerja buat kreatif dua cabang seni berlainan berjaya dihasilkan Dinsman, aktivis teater paling tegar dan produktif hingga sekarang di Malaysia.
Mansor lewat artikel kritikan persembahan teater Esok Untuk Siapa? memuji pengolahan dilakukan Dinsman. Daripada filem asal berbentuk ultra-melodrama yang sarat dengan subplot, beliau cuma menumpukan kepada dua isu atau tema penting sahaja.
Isu dilema seorang isteri, Milah yang terpaksa berdepan masalah menentukan hidup dan masa depannya dan isu dimakan sumpah. Jiman percaya sumpah yang dibuatnya ketika isteri pertamanya meninggal dunia iaitu - dia tidak akan kahwin semula menyebabkannya ditimpa kemalangan sehingga mengakibatkan kecacatan anggotanya terutamanya tenaga batinnya setelah mengahwini Milah.
Olahan naratif skrip teater Dinsman hanya menumpukan kepada tiga buah set - rumah Jiman, rumah Ihsan dan di bawah rumah Jiman setelah dia gila.
Ketiga set inilah ruang pelakon utama beraksi menyampaikan tema penting naratif Esok Untuk Siapa?. Di luar ruang ini, Dinsman menggunakan teknik penceritaan lewat lima ahli korus terdiri daripada tiga lelaki dan dua perempuan. Mereka berperanan menghuraikan apa bakal terjadi selanjutnya kepada watak-watak utama.
Dinsman juga menjadikan kumpulan korus ini entiti terasing dan terpisah daripada dunia Jiman dan Milah. Mereka dibebaskan beri komen serta mempersenda Jiman dan Jamilah yang malang itu.
Menurut Mansor, Dinsman berjaya menggabungkan unsur Tok Dalang wayang kulit dan elemen Kabuki, teater tradisi Jepun dalam mewujudkan kumpulan korus tersebut.
Selesai aku baca kedua-dua artikel ini, tiba-tiba aku teringat sahabat lamaku ini, Dinsman. Tidak silap ingatanku selama lebih 30 tahun aku berkerjaya dalam bidang filem dan teater, teater Esok Untuk Siapa? arahan beliau ini persembahan adaptasi filem ke teater pertama dihasil di Malaysia.
Teater adaptasi filem Esok Untuk Siapa? arahan Dinsman pada 1983 pencetus teater adaptasi daripada filem seperti Puteri Gunung Ledang (2006), Cuci dan Impak Maksima (2010) yang dimuzikalkan oleh Istana Budaya.
Terima kasih, Dinsman kerana tidak memuzikalkan Esok Untuk Siapa?
Tiada ulasan:
Catat Ulasan